ތިލަފުއްޓަކީ 1991ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން މާލޭގެ ކުނި މެނޭޖްކުރުމަށް ހިއްކާފައިވާ ރަށެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެންމެ ރައްކާތެރި އަދި އެދެވޭގޮތެއްގައި ކުނި މެނޭޖްނުކުރެވި ތިލަފުށި ވެގެންދިޔައީ މުޅި މާލެ ސަރަޙައްދަށް ކުރިމަތިވި ކުނީގެ ބޮޑު މައްސަލައަކަށެވެ.
މިވޭތުވެދިޔަ 30 އަހަރުދުވަހުގެ ތެރޭގައި ތިލަފުއްޓަށް ކުނި ޖަމާކުރަމުންއައީ ހަމައެކަނި މާލެއިން އެކަންޏެއް ނޫންނެވެ. މިސަރަޙައްދުގެ ރިސޯޓުތަކުން އުކާލާ ކުނިވެސް ޖަމާކުރަމުން އައީ ތިލަފުއްޓަށެވެ. އަދި ރަށަކުން ކުނި ބޭރުކުރަންޖެހޭ ޙާލަތްތަކުގައި ކުނި ގެންދަނީވެސް ތިލަފުއްޓަށެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ސަރަޙައްދަކުން ނުފެންނަފަދަ ކުނީގެ ބޮޑު ފަރުބަދައެއް ތިލަފުށީގައިވަނީ އުފެދިފައެވެ.
މިހާރު ރާއްކޭގެ ކުނި މޭޖުކުރުމުގެ އެންމެ އިސް ފަރާތްކަމަށްވާ ވޭސްޓް މެނޭޖުމަންޓް ކޯޕަރޭޝަން (ވެމްކޯ)އިން ހާމަކުރައްވާފައިވާ ތަފާސްހިސާބުތަކުން އެނގޭގޮތުގައި ތިލަފުށީގައި މިހާރުހުރި ކުނި އެއްކޮށްލުމުން 21،000 ފުޓުގެ އުސް ޢިމާރާތަކާ އެއްވަރުވާނެއެވެ. އެއީ ދަރުމަވަންތަ ހޮސްޕިޓަލް ޢިމާރާތަށްވުރެ ހަތްގުނަ އިތުރު ޢަދަދެކެވެ.
އެންމެ ކުރީގައި ކުނި އަންދަމުން ދިޔުމާއެކު އޭގެ މައްޗަށް ކުނި އަޅަމުން ދިޔުމުގެ ސަބަބުން މިކުނީގެ ފަރުބަދައިން އަބަދުވެސް ރޯވެ ދުންއަރަމުން އާދެއެވެ. ކުނީގެ ގޮތުގައި ޕްލާސްޓިކާއި ކެމިކަލާއި ބެޓަރި ފަދަ ނުރައްކާތެރި ހުރިހާ އެއްޗެއް އެއްކޮށް އަންދަމުން ދިޔުމުގެ ސަބަބުން މިތަނުން އަރަމުންދާ ދުމަކީ ނުރައްކާތެރި އެއްޗެކެވެ. މިކަމާ ގުޅޭގޮތުން މިހާތަނަށް އެއްވެސް ދިރާސާއެއް ހެދިފައިނުވާކަމަށް އެންވަޔަރަންމަންޓް މިނިސްޓްރީން ވިދާޅުވެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކުނީގެ މިފަރުބަދަ ހުސްކުރުމަށް ވޭތުވެދިޔަ ސަރުކާރުތަކުންވެސް ވަނީ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރައްވާފައެވެ. މިހާތަނަށް އައިއިރު އެކަން އަދި ކާމިޔާބެއް ނުވެއެވެ.
މިނިސްޓްރީ އޮފް އެންވަޔަރަންމަންޓާއި ވެމްކޯ ގުޅިގެން މިހާރު އަންނަނީ ތިލަފުށީ ކުނީގެ ފަރުބަދަ ހުސްކޮށް ދެމެހެއްޓެނިވިގޮތެއްގައި ރައްކާތެރި ގޮތަކަށް ތިލަފުށީގައި ކުނި މެނޭޖްކުރެވޭނެ އިންތިޒާމެއް ހަމަޖައްސަމުންނެވެ.
އެގޮތުން އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ ނިޔަލަށް ކުނިފުނި ހުސްކޮށް ތިލަފުށިން އަރަމުން އަންނަ ދުން ކޮންޓްރޯލްކުރުމަށް އަންނަނީ މަސައްކަތްކުރަމުންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތަކަށް ރައްކާތެރިގޮތުގައި ކުނި މެނޭޖުކުރުމަށް ނިޒާމެއް ޤާއިމުކޮށް އަންނަ އަހަރު އެމަސައްކަތް ފެށުމަށް އަންނަނީ ތައްޔާރުވަމުންނެވެ.
ތިލަފުށީގެ މިމަޝްރޫޢު 2025ވަނަ އަހަރު ނިމިގެންދާއިރު މާލެ ސަރަޙައްދުން އުކާލާ ކުނި ސެގްރިގޭޓް ކުރެވި ނުވަތަ ކުނީގެ އެކި ބާވަތްތައް ވަކިކުރެވި އަލުން ބޭނުންކުރެވޭފަދަ ބާވަތްތައް ވަކިކޮށް ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހިގޮތަކަށް ކުނި މެނޭޖްކުރުމަށް މަގުފަހިވެގެންދާނެއެވެ.
މިކަމަށް ބާރުއެޅުމަށް ވަކިނުކޮށް ކުނި ނެރޭނަމަ ފިޔަވަޅު އަޅާގޮތަށް މިހާރުވަނީ ހަމަޖައްސާފައެވެ. ހަމައެއާއެކު ކުނި ވަކިކުރާ ފަދަ ޒަމާނީ މެޝިނަރީޒް ތިލަފުށީގައި ޤާއިމުކުރުމުގެ މަސައްކަތްވެސް މިހަރު އަންނަނީ ކުރަމުންނެވެ. މީގެ އިތުރުން ދުވާލެއްގެ މައްޗަށް 500 ޓަނުގެ ކުނި ނައްތާލެވޭނެ އިންސިނިރޭޓަރެއް ޤާއިމުކުރުމަށްވެސްވަނީ ހަމަޖެހިފައެވެ. ހަމައެއާއެކު މާލެ ސަރަޙައްދުން އުކާލާ ވެހިކަލްތައް ނައްތާލެވޭނެ ރަނގަޅު ނިޒާމެއްވެސް މިއާއެކު ޤާއިމުވާނެކަމަށް މިނިސްޓްރީން ވިދާޅުވެއެވެ.
ކުނީގެ މައްސައަކީ މުޅި ދުނިޔެއަށްވެސް ކުރިމަތިވެވައިވާ ތިމާވެށީގެ ބޮޑު މައްސަލައެކެވެ. އެދެވޭ ގޮތެއްގައި މިމައްސަލައަށް ޙައްލެއް ގެނައުމުގައި ޤައުމުތައް ވަނީ ނުކުޅެދިފައެވެ. މިކަން ހައްލުކުރުމަށް ވަކާލާތު ކުރާ ޤައުމެއްގެ ޙައިސިއްޔަތުން ރާއްޖެއަށްވެސް ކުރެވޭ މަސައްކަތް ކުޑަކަމަށް ތަޖުރިބާކާރުން ވިދާޅުވެއެވެ. މިކަމުގައި ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ އެންމެ ބޮޑު ދައްޗަކީ ކުރަންޖެހޭ މާލީ ހޭދައެވެ. އެހެންކަމުން އެހެން ސިޔާސަތެއްގެ ދަށުން މިކަމަށް ޙައްލެއް ގެނައުމަށް ސަރުކަރުން މިހާރު މަސައްކަތްކުރަނީ ކުނި މަދުކޮށް، ކުނި އަލުން ބޭނުން ކުރުމުގެ ސިޔާސަތެވެ.