އެއްވެސް ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ ބިމެއްގައިވާ އިމާރާތެއް، އެ ބިމާއި ވަކިން ރަހުނު ނުކުރެވޭގޮތަށް ކަނޑައަޅާ، ބިމާއި އިމާރާތާއި ފްލެޓް ރަހުނުކުރުމާބެހޭ ގަވާއިދެއް މިނިސްޓްރީ އޮފް ނޭޝެނަލް ޕްލޭނިންގ، ހައުސިންގ އެންޑް އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރއިން އެކުލަވާލައިފިއެވެ.
ހައުސިންގ މިނިސްޓްރީޏް ވިދާޅުވީ، މި ގަވާއިދުގެ މަޤްޞަދަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބިމާބެހޭ ޤާނޫނުގެ ދަށުން ދިިރިއުޅުމަށްޓަކާ ދޫކޮށްފައިވާ ބަންޑާރަ ގޯއްޗާއި، އެގޯތީގައިވާ އިމާރާތްތަކާއި، އަމިއްލަ ގޯއްޗާއި، އެގޯތީގައިވާ އިމާރާތްތަކާއި، އެއްމެދު އިމާރާތުގެ ފްލެޓް ރަހުނުކުރުމާބެހޭ އުޞޫލުތައް ކަނޑައެޅުންކަމަށެވެ. އަދި ރަހުނުގެ މުޢާމަލާތްތައް ރަޖިސްޓްރީކުރުމާއި، ރަހުނުކޮށްފައިވާ ތަންތަނުގެ ދަފްތަރު ބެލެހެއްޓުމާއި، ރަހުނު ވިއްކާލުމާއި، ރަހުނުގެ މުޢާމަލާތާ ގުޅިގެން އުފެދޭ އެންމެހާ ކަންކަމުގައި ޢަމަލުކުރާނެ ހަމަހަމަ އުޞޫލުތައް ބަޔާންކުރުމަކީވެސް މި ޤަވާއިދުގެ މަޤްޞަދެކެވެ.
މި ގަވާއިދުގައިވާގޮތުން ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ގޯއްޗެއް ނުވަތަ ބިމެއް ނުވަތަ އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ފްލެޓެއް ރަހުނު ކުރަންވާނީ ވިޔަފާރި ބޭންކެއްގައި ނުވަތަ ސަރުކާރު ޤަބޫލުކުރާ މާލީ އިދާރާއެއްގައެވެ. އަދި ބިމެއް، ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ފްލެޓެއް ރަހުނުކުރާ ހާލަތްތަކުގައި ރަހުނު މުޢާމަލާތާއި، މުޢާމަލާތުކުރުމުގެ ނަތީޖާ، މުސްތަޤިއްލު ދެ ހެކީންގެ ހާޒިރުގައި ރަހުނު ހިފާ ފަރާތުން، ރަހުނު ބަހައްޓާ ފަރާތަށް އޮޅުންފިލުވައިދޭން ޖެހޭނެއެވެ. އެއްވެސް ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ ބިމެއްގައިވާ އިމާރާތެއް އެ ބިމާ ވަކިން ރަހުނުނުކުރެވޭގޮތަށް ގަވާއިދުގައި ކަނޑައަޅާފައިވީނަމަވެސް، އެއްމެދު އިމާރާތާއި، އިމާރާތުގެ ފްލެޓްތައް މީގެ ތެރެއިން އިސްތިސްނާވާނެއެވެ.
އެކަކަށް ވުރެ ގިނަ މީހުންގެ ނަމުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ގޯއްޗެއް ނުވަތަ އެފަދަ ގޯއްޗެއްގައިވާ އިމާރާތެއް ރަހުނުކުރާނަމަ، އެ ގޯތި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ ހުރިހާ ފަރާތެއްގެ ރުހުން ލިބިގެން މެނުވީ އެފަދަ ގޯއްޗެއް ނުވަތަ އެފަދަ ގޯއްޗެއްގައިވާ އިމާރާތެއް ރަހުނެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ.
ނަމަވެސް، އެކަކަށް ވުރެ ގިނަ މީހުންގެ ނަމުގައި ރަޖިސްޓަރީކޮށްފައިވާ މައި ގޯއްޗެއް ބަހައިގެން އެ މީހަކަށް ލިބިފައިވާ ބައި ވަކި ގޯއްޗެއްގެ ގޮތުގައި ވަކި ރަޖިސްޓަރީއެއް ހަދައިފައިވާނަމަ، އެފަދަ ބައެއް، މައި ގޯތީގެ އެހެނިހެން ބެހެނިވެރީންގެ ރުހުން ނެތި ރަޖިސްޓަރީކުރުމަކަށް މި ގަވާއިދު ހުރަހެއްނާޅައެވެ.
މި ޤަވާއިދުގެ ދަށުން ރާއްޖޭގެ އެއްވެސް ބިމެއް، ނުވަތަ ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ އި މާރާތެއް، ނުވަތަ ފުލެޓެއް ރަހުނުކޮށްފިނަމަ، ރަށެއްގައި ނަމަ، އެ ރަށެއްގެ ރަށު ކައުންސިލުގެ އިދާރާގައި ނުވަތަ އެ ރަށެއްގެ ބިމުގެ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމަށް ހަވާލުކޮށްފައިވާ އިދާރާގައި އަދި ސިޓީއެއްނަމަ އެ ސިޓީއެއްގެ ސިޓީ ކައުންސިލުގެ އިދާރާގައި ނުވަތަ އެ ސިޓީއެއްގެ ބިމުގެ ކަންކަން ބެލެހެއްޓުމަށް ހަވާލުކޮށްފައިވާ އިދާރާގައި އެ ރަހުނެއް ރަޖިސްޓަރީ ކުރަންވާނެއެވެ. އަދި ބިމެއް، ނުވަތަ ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ އިމާރާތެއް، ނުވަތަ އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ފުލެޓެއް ރަހުނުކޮށްފިނަމަ، އެ ރަހުނެއް، ރަހުނުގެ ދަފުތަރުގައި ހިމަނަންވާނެއެވެ.
ރަހުނެއް ތަންފީޛު ކުރުމަށްޓަކައި، އެއްވެސް ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ ބިމެއް، ނުވަތަ އެއްވެސް ގޯއްޗެއްގައިވާ އިމާރާތެއް ނުވަތަ ފުލެޓެއް ވިއްކައިލުމުގެ ހުއްދައަށް އެދި ޝަރީޢަތަށް ހުށަހެޅުމުގައި ފުރިހަމަވާންޖެހޭ ކަންކަންވެސް މި ޤަވާއިދުގައި މިނިސްޓްރީން ހިމަނާފައިވެއެވެ. އަދި ބިމެއް، ނުވަތަ ގޯއްޗެއް، ނުވަތަ ބިމެއްގައި ހުރި އިމާރާތެއް، ނުވަތަ އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ފުލެޓެއް އެއްފަހަރާ އެއް ރަހުނަށްވުރެ ގިނަ ރަހުނު ކޮށްފައިވާ ހާލަތްތަކުގައި، ރަހުނު ތަންފީޛު ކުރުމުގައި އިސްކަންދޭންޖެހޭނީ ރަހުނު ރަޖިސްޓަރީކުރި ތަރުތީބުންކަމަށްވެސް ޤަވާއިދުގައި ބަޔާންކޮށްފައިވެއެވެ.
ރަހުނު ވިއްކައިގެން ލިބޭ ފައިސާ ބޭނުންކުރުމުގައި އިސްކަންދޭނެ ތަރުތީބު:
- (ހ) ބީލަން ބޭއްވުމަށް ސަރުކާރުން ޚަރަދެއް ހިނގައިފައިވާނަމަ، އެ ފައިސާ އަނބުރައި ދެއްކުމަށް
- (ށ) ރަހުނު ބަހައްޓައިގެން ނަގައި ފައިވާ ދަރަނި އަދާކުރުމަށް
- (ނ) ބަންޑާރަ ބިމެއްގެ ރަހުނު ތަންފީޛު ކުރާނަމަ، ބިން އަމިއްލަކުރުމުގެ އަގުގެ ގޮތުގައި ކަނޑައަޅައިފައިވާ އަގު ސަރުކާރަށް ދެއްކުމަށް
- (ރ) ރަހުނު ވިއްކައިގެން ލިބޭ ފައިސާއިން، މި މާއްދާގެ (ހ) އާއި (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ބައިތަކަށް ފައިސާ ދެއްކުމަށްފަހު، މި މާއްދާގެ (ނ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ބަޔަށް ފައިސާ ދައްކާނެ ވަރަށް ފައިސާ ނެތްނަމަ، އެ ބަޔަށް ފައިސާ ދެއްކުން މި ގަވާއިދުން ލާޒިމެއް ނުކުރޭ
- (ބ) ރަހުނު ވިއްކައިގެން ލި ބޭ ފައިސާއިން، މި މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކަށް ފައިސާނެގުމަށްފަހު، ބާކީ ހުންނަ ފައިސާ، ރަހުނު ބަހައްޓާ ފަރާތަށް ދޭންވާނެ
މި ގަވާއިދުގައިވާގޮތުން، އަމިއްލަ ބިމެއް، ނުވަތަ ބަންޑާރަ ބިމެއް، ނުވަތަ ބަންޑާރަ ބިމެއްގައިވާ އިމާރާތެއްގެ ފުލެޓެއް ވިއްކައިލާ ހާލަތުގައި، އެބިމެއްގެ ނުވަތަ އެ ފުލެޓެއްގެ މިލްކުވެރިކަން، ރަހުނު ގަންނަ ފަރާތަށް ލިބޭނެއެވެ. އަދި އެއްވެސް ބިމެއް ނުވަތަ ބިމެއްގައިވާ އިމާރާތެއް ނުވަތަ އެއްމެދު އިމާރާތެއްގެ ފުލެޓެއް ރަހުނުކުރުމަށްފަހު ނަގައިފައިވާ ލޯނަކަށް ފައިސާ ނުދެއްކިގެން، ރަހުނު ނުވަތަ ރަހުނުން ބައެއް އަމިއްލައަށް ވިއްކައިލުމުގައި ފުރިހަމަވާންޖެހޭ ކަންކަންވެސް ގަވާއިދުގައި ވަނީ ތަފްޞީލުކޮށްދީފައެވެ.
ލޯނުގެ ފައިސާ ނުދެއްކިގެން ރަހުނު ބަހައްޓާ ފަރާތުން އަމިއްލައަށް ރަހުނު ވިއްކައިލާނަމަ، އެ ރަހުނު ވިއްކައިގެން ހޯދާ ފައިސާ ޚަރަދުކުރަނީ ލޯނު އަނބުރައި ދެއްކުމަށް ކަމުގައި ވާންވާނެއެވެ. އަދި ރަހުނު ބަހައްޓާ ފަރާތުން އަމިއްލައަށް ރަހުނު ވިއްކައިލުމަށްފަހު ލޯނަށް ފައިސާ ނުދައްކާނަމަ، އެ ފައިސާ ހޯދުމަށް ދަޢުވާކުރުމުގެ އިޚްތިޔާރު، ރަހުނު ހިފާ ފަރާތަށް މި ގަވާއިދުގެ ދަށުން ލިބިގެންވެއެވެ.