ރަމަޟާން މަހަކީ ރޯދަހިފުމާއި ޒަކާތްދިނުމާއި އަޅުކަމާއި ކެތްތެރިކަމުގެ މައްސަރެވެ. އަދި ރަމަޟާން މަހަކީ އެ މަހެއްގައި ކީރިތި ޤުރުއާން ބާވާލެއްވުނު މާތް މައްސަރެވެ. އެންމެ މާތް މައްސަރަކީ ރަމަޟާން މަސްކަމަށް ބުނެވެނީ އެހެންވެއެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާން އެންމެ ފުރަތަމަ ބާވާލެއްވުނީ މީލާދީ ސަނަތުން 610ވަނަ އަހަރުގެ ރަމަޟާން މަހުއެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާން ބާވާލެއްވުނީ 23 އަހަރުންނެވެ. އެ މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި 114 ސޫރަތް ބާވާލެއްވުނެވެ. އެކި ސޫރަތުގެ އާޔަތްތައް ހުންނަނީ އެކި ވަރަށެވެ. އެކި ކަންކަމާ ގުޅުވައިގެން އާޔަތްތައް ބާވާލެއްވުނެވެ. ބައެއް ފަހަރު ސޫރަތެއްގެ ބައެއް ނުވަތަ ސޫރަތެއް އެއްކޮށް ބާވާލެއްވުނެވެ. އެ ގޮތަށް ބާވާލެއްވުނީ މިހާރު ފެންނަން އޮންނަން އޮތް ތަރުތީބަކަށް ނޫނެވެ. އެ ކަން ކުރެވުނީ ފަހުންނެވެ. އެންމެ ދިގު ސޫރަތްކަމަށްވާ އަލްބަޤަރާ އެކުލެވިގެންވަނީ 286 އާޔަތުގެ މައްޗަށެވެ. އަދި އެންމެ ކުރު ސޫރަތްކަމަށްވާ އަލްޢަޞްރު އެކުލެވިގެންވަނީ ތިން އާޔަތުގެ މައްޗަށެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި ޖުމުލަ 6,236 އާޔަތް އެކުލެވިގެންވެއެވެ. އެ އާޔަތްތައް ގެނެސްދީފައިވަނީ 323,000 އަކުރުންނެވެ.
ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺގެ ޒަމާނުގައި ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ސޫރާތްތައް އެއްކޮށް ތަރުތީބުކޮށް މުޞްޙަފެއްގެ ގޮތުގައި އެކުލަވާލައިފައެއް ނުވެއެވެ. ނަމަވެސް އޭރުވެސް ބައެއް ޞަޙާބީން ކަރުދާހުގައި ލިޔެގެން ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ބައެއް ބައިތައް ގެންގުޅުނެވެ. އެ ދުވަސްވަރު ކަރުދާހުގެ އިތުރުން ކައްޓާއި ގަލާއި ލަކުޑީގައި ޤުރުއާނުގެ އާޔްތްތައް ލިޔެގެން ގެންގުޅުނެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ އާޔަތްތައް ހިތުދަސްކުރުމަށް ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺ ޞަހާބީންނަށް ވަރަށް ބޮޑަށް ބާރުއެޅުއްވިއެވެ. އަދި ނަމާދުގައި ޤުރުއާން ކިޔެވުމަށް ޢަމުރުކުރެއްވިއެވެ. ބައެއް ޞަޙާބީން ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ބޮޑު ބައެއް ކޮންމެ ރެއެއްގެވެސް ދަމު ނަމާދުގައި ކިޔޭތޯ ބެއްލެވިއެވެ. ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺވެސް ޢަމަލުކުރެއްވީ އެ މަގުންނެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ސޫރާތްތައް އެއްކޮށް ތަރުތީބުކޮށް މުޞްޙަފެއްގެ ގޮތުގައި އެކުލަވާލުމުގެ މުޙިއްމުކަން ފާހަޤަކުރެވުނީ މުސްލިމުންގެ ފުރަތަމަ ޚަލީފާ އަބޫބަކުރުގެފާނަށެވެ. އެ ދުވަސްވަރު މުސްލިމުން ކުރަމުންދިޔަ މަތިވެރި ޖިހާދުގައި ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސްކޮށްފައިވާ ގިނަ ޞަޙާބީން ޝަހީދުވިއެވެ. އެހެންކަމުން ކީރިތި ޤުރުއާން ގެއްލިހިނގައިދާނެކަމުގެ ބިރުހީވެފައިވަނިކޮށް މުޞްޙަފެއް އެކުލަވާލުމުގެ ޚިޔާލުފުޅު އަބޫބަކުރުގެފާނަށް ޢުމަރުގެފާނު ދެއްވިއެވެ. މުޞްޙަފު އެކުލަވާލުމުގެ މަސައްކަތުގެ އެންމެ އިސްވެރިއެއްކަމަށް ކަނޑައެޅުއްވީ ޒައިދު ބިން ތާބިތެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ މުޞްޙަފެއް އެކުލަވާލުމުގެ މަސައްކަތަށް ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺގެ ޒަމާނުގައި އެކި އެއްޗެހީގައި ލިޔެގެން ގެންގުޅުނު ސޫރަތްތަކާއި އާޔަތްތައް ޖަމާކޮށް އޭގެ ޞައްޙަކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް އަޅާކިޔުނެވެ. އެ ގޮތަށް އަޅާކިޔުމުގައި އެންމެ އިސްކޮށް ތިއްބެވީ ކީރިތި ޤުރުއާން ހިތުދަސްކުރައްވާފައިވާ ޢުމަރުގެފާނާއި ޒައިދު ބިން ތާބިތެވެ. އެ ގޮތުން ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ސޫރާތްތައް އެއްކޮށް ތަރުތީބުކޮށް މުޞްޙަފެއްގެ ގޮތުގައި އެކުލަވާލާފައިވަނީ އޭގައި އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތް މިންވަރަށެވެ. އެއަށްފަހު އެ ތަރުތީބަށް މުޞްހަފުތައް ލިޔަން ފެށުނެވެ.
މުސްލިމުންގެ ތިންވަނަ ޚަލީފާ އުޡްމާންގެފާނުގެ ދުވަސްވަރު އިސްލާމުދީން ދުނިޔޭގެ ގިނަ ސަރަޙައްދުތަކަށް ފެތުރި ޢަރަބި ބަސް ނުދަން މީހުންވެސް އިސްލާމުދީން ޤަބޫލުކުރަން ފެށިއެވެ. އެއާއެކު ޤުރުއާން ކިޔެވުމުގައި އުނދަގޫތަކެއް ކުރިމަތިވެ ޚިލާފުތަކެއް އުފެދުނެވެ. އެހެންކަމުން އުޡްމާންގެފާނުގެ ޢަމުރުފުޅަށް ޢަރަބިބަސް ނޭނގޭ މީހުންނަށްވެސް ފަސޭހައިން ކިޔޭނެ ގޮތަށް އަލުން މުޞްޙަފެއް ލިޔުއްވުމަށްފަހު އޭގެ ކޮޕީތައް ބެއްސެވިއެވެ. އަދި ކުރިން ލިޔެގެން ގެންގުޅުނު މުޞްޙަފުތައް ބޭނުންކުރުން މަނާކުރެއްވިއެވެ. އަލުން މުޞްޙަފު ލިޔުއްވުމުގައިވެސް އެންމެ އިސްކޮށް ހުންނެވީ ޒައިދު ބިން ތާބިތެވެ. އެ މަސައްކަތުގައި އޭނާ ބޭނުންކުރެއްވީ އަބޫބަކުރުގެފާނުގެ ޒަމާނުގައި ޢުމަރުގެފާން ތަރުތީބުކުރައްވައި އަޅާކިޔުއްވި މުޞްޙަފެވެ.
މި ޒަމާނާ ހަމައަށް އެއްވެސް ބަދަލެއްނެތި އައިސްފައިވަނީ އުޡްމާނުގެފާނުގެ ޢަމުރުފުޅަށް ލިޔުނު މުޞްޙަފެވެ. އޭގެ އެންމެ ކުރީގެ މުޞްޙަފުތައް ވަރަށް ގިނަ ޤައުމުތަކުން ފެނިފައިވެއެވެ. އަދި އެ މުޞްޙަފުތަކުގެ ކަރުދާސް ކާބަންޑޭޓުކޮށްގެން ބެލުމުން އެއީ އެ ދުވަސްވަރުގެ މުޞްޙަފުތަކެއްކަން އެނގެއެވެ. އުޡްމާނުގެފާނުގެ ޢަމުރުފުޅަށް އެންމެ ފުރަތަމަ ލިޔުނު މުޞްޙަފު ނުވަތަ މިހާރުގެ މުޞްޙަފުތަކުގެ އޮރިޖިނަލްކަމަށް ބެލެވޭ މުޞްޙަފު ތުރުކީވިލާތުން ފެނިފައިވެއެވެ. އެ ގޮތުން މީލާދީން 595އާއި 855އާ ދެމެދުގެ މުޞްޙަފެއް އުޒުބަކިސްތާނުން ފެނިފައިވެއެވެ. އަދި މީލާދީން 632އާއި 671އާ ދެމެދުގެ މުޞްޙަފެއް ޔަމަނުން ފެނިފައިވެއެވެ. އޭގެ އިތުރުން ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺ ސުވަރުގެވަޑައިގަތްތާ 20-40 އަހަރު ފަހުން ލިޔުނު މުޞްޙަފެއް ޖަރުމަންވިލާތުގައި އެބައޮތެވެ. އެ މުޞްޙަފު ލިޔެފައިވަނީ މީލާދީން 649އާއި 675އާ ދެމެދުއެވެ. އެންމެ ގިނަ ދުވަސްވީ މުޞްހަފެއް އޮތީ އިނގިރޭސިވިލާތުގައެވެ. އެ މުޞްހަފު ލިޔެފައިވަނީ މީލާދީން 568އާއި 645އާ ދެމެދުއެވެ. އެހެންކަމުން ކީރިތި ރަސޫލާ މުޙައްމަދު ﷺގެ ޒަމާނުން މި ޒަމާނަށް ކީރިތި ޤުރުއާން އައިސްފައިވަނީ އެއްވެސް ބަދަލެއްނެތިކަން ކަށަވަރުކުރެވެއެވެ. ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ޞައްޙަކަމާމެދު އެހެން ދީންތަކުގެ މީހުންވެސް ޝައްކުނުކުރަނީ އެ ސަބަބަށްޓަކައެވެ.
ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ 15ވަނަ ސޫރަތުގެ 9ވަނަ އާޔަތުގެ މާނާގައިވެއެވެ. ހަމަކަށަވަރުން، ޤުރުއާން ބާވާލެއްވީ ތިމަންރަސްކަލާނގެއެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންރަސްކަލާނގެ، އެ ޤުރުއާން ރައްކާތެރިކުރައްވާހުށީމެވެ.