ސްރީ ލަންކާގެ އިޤްތިޞާދު ވަރަށް ބޮޑަށް ހީނަރުވުމާ ގުޅިގެން އިޤްތިޞާދު އަލުން ކޮޅަށް ޖެހުމަށް އެ ޤައުމުން މަސައްކަތް ކުރަމުންދާތާ ވަނީ އަހަރުތަކެއް ވެފައެވެ. ދިވެހި ރާއްޖެ ފަދައިން ސްރީ ލަންކާއަކީ ވެސް ރައްޔިތުންގެ ބޭނުންތަކަށް ބޭނުންވާ ޒަރޫރީ ސާމާނު ހޯދުމަށް އިމްޕޯޓުގެ މައްޗަށް ބަރޯސާވާ ޤައުމެކެވެ. ކޯވިޑް-19ގެ ޢާލަމީ ވަބާގެ ކުރިން ވެސް އެ ޤައުމުގެ ދަރަނި އަތްނުފޯރާ ފަށުގައި އޮތްއިރު، ސިޔާސީ މަންފާއަށް ސަބްސިޑީ ދިނުމާއި ޓެކްސް ނާގާ މިންވަރު ކުޑަކުރުމުން ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދު އޮތީ ނާޒުކު ޙާލަތެއްގައެވެ.
2020ވަނަ އަހަރު ކޯވިޑް-19 ފެތުރެން ފެށުމާއެކު ސްރީ ލަންކާގެ އިޤްތިޞާދަށް އިތުރަށް ލޮޅުން އަރައިގެން ދިޔައެވެ. ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ފަތުރުވެރިކަން ކުރާ އެ ޤައުމަށް ފަތުރުވެރިން ޒިޔާރަތް ކުރާ މިންވަރު 70 އިންސައްތަ ދަށަށް ދިޔައެވެ. ޤައުމުން ބޭރުގައި މަސައްކަތް ކުރަމުން ދިޔަ ގިނަ ބައެއްގެ ވަޒީފާއަށް ބަލިމަޑުކަމުގެ ސަބަބުން އަސަރުކޮށް ޤައުމަށް ބޭރު ފައިސާ ފޮނުވާ މިންވަރު ވެސް ބޮޑުތަނުން ދަށަށް ދިޔައެވެ. ބަލިމަޑުކަމުގެ ޙާލަތުގައި ޢާންމުންނަށް އެހީތެރިކަމާއި ބޭސްފަރުވާއާއި އިޖުތިމާޢީ ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރު ކުރުމަށް ބޮޑެތި ޚަރަދުތައް ކުރަން ޖެހުނެވެ. 2022ވަނަ އަހަރު އައި އިރު ސްރީ ލަންކާގެ އިޤްތިޞާދު އޮތީ ދަރަނި ނުދެއްކޭ ޙާލަތަށް ގޮސް، އެއްކޮށްހެން އިންދަ ޖެހިފައެެވެ. އެއާއެކު ތަކެތީގެ އަގު އަތް ނުފޯރާ ފަށަށް އުފުލި، ރައްޔިތުންގެ މާލީ ޙާލަތު ދަށަށް ގޮސް، ރައްޔިތުންނަށް ބޮޑެތި ތަކުލީފުތަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހުނެވެ.
ސްރީ ލަންކާގެ ޙާލަތު ދަށަށް ދިޔުމުން ބައިނަލްއަޤްވާމީ މާލީ އިދާރާ، އައިއެމްއެފުން އެ ޤައުމަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީ ޤައުމު އަލުން ކޮޅަށް ޖެހުމަށް ވާގިވެރިވިއެވެ. ޤައުމުގެ ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް އެ އިދާރާގެ އިރުޝާދުގެ ދަށުން ސްރީ ލަންކާގެ ސަރުކާރުން ހަރުކަށި އަދި ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތައް އަޅަމުން ދިޔައެވެ. އެ ގޮތުން ސަބްސިޑީތައް ކަނޑައިލުމާއި ޓެކްސް ނަގާ މިންވަރު އިތުރުކުރުމާއި ސަރުކާރުން ޚަރަދުކުރުމުގައި މުށް ބާރުކޮށް އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމަށް މަސައްކަތް ކުރުން ހިމެނެއެވެ. 2025ވަނަ އަހަރު ފެށުނުއިރު އެ ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދަށް ކުރިއެރުން ލިބެމުންދާ ކަމުގެ ނިޝާންތައް ދިޔައީ ފެންނަމުންނެވެ. ޤައުމުގެ އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ނިސްބަތް ވެސް 5 އިންސައްތައިން އިތުރުވެ، ތަކެތީގެ އަގުތައް ކޮަންމެވެސް ވަރަކަށް ހަމައަކަށް އެޅުނެވެ. އަދި ދަރަނި އަލުން އެކުލަވައިލުމުގައި ކުރިއެރުންތައް ލިބުނެވެ. ނަމަވެސް ޤައުމުގެ އިޖްތިމާޢީ ޙާލަތު އޭރު ވެސް އޮތީ ނާޒުކު ޙާލަތެއްގައެވެ. އެ ޤައުމުގެ ޖުމްލަ އާބާދީގެ 25 އިންސައްތަ ދިރިއުޅެމުން ދިޔައީ ފަޤީރުކަމުގެ ޙާލަތުގައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ގިނައީ ރަށްފުށު ސަރަޙައްދުތަކާއި ފަތުރުވެރިކަމަށް ބަރޯސާވާ އަަވަށްތަކުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނާއި ދުވަހު މުސާރައަށް މަސައްކަތްކޮށްދޭ މީހުންނެވެ.
ސްރީ ލަންކާގެ އިޤްތިޞާދު ހަރުދަނާކޮށް ބޭރު ފައިސާ އިތުރުކުރުމުގެ މަޤްޞަދުގައި އެ ޤައުމުން ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާއަށް ދިޔައީ ޚާއްޞަ ސަމާލުކަމެއް ދެމުންނެވެ. ކޯވިޑް-19ގެ ކުރިން އެ ޤައުމަށް ޒިޔާރަތް ކުރި މިންވަރަށް މިހާރު ފަތުރުވެރިން ޒިޔާރަތް ކުރާ މިންވަރު އިތުރުކުރުމަށް ތަފާތު އުކުޅުތައް ބޭނުންކޮށްގެން އެ ޤައުމުން ދިޔައީ މަސައްކަތްކުރަމުންނެވެ. ހޮޓާތަކާއި ރިސޯޓުތަކާއި ދަތުރުފަތުރުގެ ނިޒާމުތައް ތަރައްޤީ ކުރުމަށް ދިޔައީ އިންވެސްޓު ކުރަމުންނެވެ. އޭގެ ސަބަބުން ޤައުމުގެ ރައްްޔިތުންނަށް ވަޒީފާގެ އައު ފުރުޞަތުތައް ވެސް ދިޔައީ މަގުފަހިވަމުންނެވެ. އަހަރުގެ މެދާ ހަމައަށް ދިޔައިރު ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާއަށް ވެސް ދިޔައީ ކުރިއެރުން ލިބެމުންނެވެ.
ތޫފާން ދިތުވާ: ޤުދުރަތީ ކާރިޘާގެ ސަބަބުން ހީނުކުރާ ވަރުގެ ބޮޑު ގެއްލުމެއް
ނޮވެމްބަރު މަހުގެ ފަހުކޮޅު ސްރީ ލަންކާ ސަރަޙައްދުގައި އުފެދުނު ތޫފާން ދިތުވާގެ ސަބަބުން އެ ޤައުމަށް މިއިން ޒަމާނަކު ނުވެހޭ މިންވަރަށް ވާރޭވެހި، އާދަޔާ ޚިލާފަށް ބޮޑަށް ފެންބޮޑުވެ ބިންގަނޑު ކަނޑައިގެން ދިޔުމުގެ ހާދިޘާތައް ކުރިމަތިވިއެވެ. އެ ހާދިޘާތަކުގައި މިހާތަނަށް 153 މީހުން މަރުވެ، 191އެއްހާ މީހުން ވަނީ ވީނުވީއެއް ނޭނގި ގެއްލިފައެވެ. އެއާއެކު މަރުވި މީހުންގެ ޢަދަދު އަދިވެސް އިތުރުވާނެ ކަމަށް ވަނީ ލަފާކުރެވިފައެވެ. ތޫފާނުގެ ސަބަބުން ބައި މިލިޔަނަށްވުރެ ގިނަ މީހުންނަށް އަސަރުކޮށްފައިވާއިރު، 78،000އެއްހާ މީހުންގެ ގެދޮރު ވަނީ ގެއްލިފައެވެ.
ފެންބޮޑުވުމުުގެ ސަބަބުން ގޭގެއާއި މަގުތަކާއި ރޭލު ނިޒާމުތަކަށާއި އިމާރާތްތަކަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތައް ވަނީ ލިބިފައެވެ. ކޮލޮމްބޯ ފަދަ އަރބަން މަރުކަޒުތަކަށް ވެސް ގެއްލުން ލިބިފައިވާއިރު ވިޔަފާރިއާއި ދަތުރުފަތުރާއި ޢާންމު ދިިރިއުޅުމަށް ވަނީ ބޮޑެތި ހުރަސްތައް ކުރިމަތިވެފައެވެ. ތޫފާނުގެ ސަބަބުން އެންމެ ޙާލަތު ގޯސް އެއް ސަރަޙައްދަކީ ފަތުރުވެރިކަމަށް މުހިންމު އަދި މަޤުބޫލު ނޫރެލީޔާއެވެ. ފެންބޮޑުވުމާއި ބިންގަނޑު ކަނޑައިގެން ދިޔުމުގެ ސަބަބުން އެ ސަރަޙައްދަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތައް ވަނީ ލިބިފައެވެ. ބޮޑު ސަރަޙައްދުތައް އޮތީ ފެނުއަޑީގައެވެ. ތޫފާނުގެ ސަަބަބުން ސްރީ ލަންކާގެ ހޮޓާތަކާއި ރިސޯޓުތަކާއި އާސާރީ ބިނާތަކަށް ވެސް ވަނީ ގެއްލުން ލިބިފައެވެ. މޫސުން ގޯސްވުމާ ގުޅިގެން ސްރީ ލަންކާއަށް ދަތުރު ނުކުރުމަށް ޤައުމުތަކުން އެ ޤައުމުތަކުގެ ރައްޔިތުންނަށް އިލްތިމާސްކުރަމުންދާއިރު ބުކިންގތައް ވެސް ދަނީ ހަލުވި މިނުގައި ކެންސަލްވަމުންނެވެ. ފަތުރުވެރިކަން ކުރިއަރުވައި ޤައުމު ކޮޅަށް ޖެހުމަށް ސްރީ ލަންކާއިން މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ މި ދަނޑިވަޅުގައި މިއީ އެ ޤައުމަށް ލިބިފައިވާ ގެއްލުން އިތުރުކޮށްދޭނެ ކަމެކެވެ. އަދި ފަތުރުވެރިކަމުން ލިބޭ އާމްދަނީއަށް ބަރޯސާވާ ޢާއިލާތަކަށް ބޮޑު ނިކަމެތިކަމެއް ލިބިގެންދާނެ ކަމެކެވެ.
ފެންބޮޑުވުމުގެ ސަބަބުން ސްރީ ލަންކާގެ މަޝްހޫރު ސައިފަތް ދަނޑުތަކާއި އެހެނިހެން ދަނޑުތައް ހަލާކުވެ ގޮސް، ދަނޑުވެރިކަމުގެ ދާއިރާއަށް ބޭނުން ކުރަމުންދިޔަ އެހެނިހެން ވަޞީލަތްތަކާއި އިމާރާތްތައް ވެސް ވަނީ ސުންނާފަތިވެފައެވެ. އެއާއެކު ރަށްފުށުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނަށް އާމްދަނީ ލިބޭނެ މަގުތައް މި ވަނީ ބަންދުވެފައެވެ. މީގެ ކުރިން ވެސް ދަތި ޙާލުގައި ދިރިއުޅެމުންދިޔަ މީހުންގެ ޙާލަތު އަނެއްކާ ވެސް އިތުރަށް ގޯސްވީއެވެ.
ތޫފާނުގެ ސަބަބުން ސްރީ ލަންކާއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ޙާލަތުން އަރައިގަތުމަށް އެ ޤައުމުގެ ސަރުކާރުން ބޮޑެތި ޢަދަދުތަކުން ޚަރަދުކުރަން ޖެހޭނެކަން ޔަޤީނެވެ. ޤައުމުގައި ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ޙާލަތު އިޢުލާނުކުރަން ޖެހޭ މިންވަރަށް ޙާލަތު ގޯސްވެފައިވާއިރު، ގެއްލުން ލިބިފައިވާ އިމާރާތްތައް އަލުން ބިނާކޮށް ޤައުމު އަލުން އާރާސްތުކުތުމަކީ ކުޑަ މަސައްކަތަކަށް ނުވާނެއެވެ. ގިނަ ޢަދަދެއްގެ ޢާއިލާތައް ޙާލުގައި ޖެހި ގެދޮރު ގެއްލިފައިވާއިރު، ޤައުމުގެ އިޖްތިމާޢީ ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ވެސް ގިނަ މަސައްކަތްތަކެއް ކުރަން ޖެހޭނެއެވެ. ޤައުމުގެ ޙާލަތު ރަނގަޅު ކުރުމަށް ފާއިތުވި އަހަރުތަކުގައި ކުރަމުންދިޔަ މަސައްކަތްތައް އަނެއްކާ ވެސް މަޑުޖެހޭނެއެވެ. ރައްޔިތުންނަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދީ މި ވަގުތު އޮތް ނުރައްކާ ޙާލަތުން އަރައިގަތުމަށް އެހެން ޤައުމުތަކުގެ އެހީތެރިކަމަށް އެ ޤައުމުން މިހާރު ވެސް ދަނީ އެދެމުންނެވެ. ދިވެހި ރާއްޖެ ހިމެނޭ ގޮތަށް އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކުން ދަނީ އެ ގޮވައިލުމަށް ޢިޖާބަދީ، ވެވެންހުރި އެހީތެރިކަމެއް ފޯރުކޮށްދެމުންނެވެ.
ސްރީ ލަންކާއަށް ކުރަމުންދާ ވިއްސާރަ ހުއްޓައިލުމުން ޤައުމަށް ލިބިފައިވާ ހަޤީޤީ ގެއްލުން އަގުކުރުމުގެ މަސައްކަތްތައް ރަސްމީ ސިފައެއްގައި ފެށިގެންދާނެއެވެ. އެ ގޮތުން ސުންނާފައިވެފައިވާ ގެދޮރާއި އިމާރާތްތަކާއި ދަނޑުބިންތައް އަގުކޮށް، ފަތުރުވެރިކަމާއި އެހެނިހެން ދާއިރާތަކަށް ލިބިފައިވާ ގެއްލުންތައް މިން ކުރާނެއެވެ. އެ ޢަދަދުތައް ވެގެން ދާނީ ޤައުމު އަލުން އާރާސްތުކޮށް ކޮޅަށް ޖެހުމުގެ މަސައްކަތް ބައްޓަންކޮށްދޭ މަގުޗާޓަށެވެ. ޤައުމުގެ ބަޖެޓު ބައްޓަން ކުރާނެ ގޮތާއި ދަރަނި ދައްކާނެ ގޮތާއި ބައިނަލްއަޤްވާމީ އެހީތެރިކަމަށް އެދޭނެ މިންވަރާއި ފައިސާ ދެއްކުމަށް ލުއި ފަސޭހަ ގޮތްތައް ހޯދުމަށް މަސައްކަތް ފެށިގެންދާނެއެވެ. ޤައުމަށް ލިބިފައިވާ ހަޤީޤީ ގެއްލުމާއި ޙާލަތު ފެންނަން ފަަށާނީ އެ ހިސާބުންނެވެ.